شفاعت (قرآن)از عناوین و موضوعات مطرحشده در آیات قرآن، «شفاعت» است. ۱ - معنی شفاعتشفاعت، انضمام و پيوستن به ديگرى براى يارى رساندن به وى و درخواست (كمك) از او است. كاربرد آن بيشتر در مورد قرار گرفتن مقامى برتر و گرامى‌تر در كنار شخصى پايين‌تر است و كه شفاعت در قیامت از همين قبيل است. شفاعت گاهى تكوينى است كه بر هر سببى در عالم اسباب اطلاق مى‌شود و گاهى تشريعى است كه به عالم ثواب و عقاب مربوط است و محلّ آن در آخرين موقف قيامت است، در اين‌جا است كه شفاعت‌كننده تقاضاى مغفرت شفاعت‌شونده را مى‌كند تا بدين وسيله وارد دوزخ نشود يا با شفاعت او بعضى از كسانى كه وارد دوزخ شده‌اند خارج شوند. در اين عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از مشتقّات «شفع»، «استغفار» و جملاتى كه بيانگر شفاعت يا نفى آن باشد، استفاده شده است. بنا بر نظر امام خمینی اگر دست انسان از شفاعت شافعان کوتاه شود، نور فطرت توحید با نور شافع اکبر همراه و موجب نجات او می‌شود [۳]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۶۰۷-۶۰۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
اما اگر فطرت توحیدی شخص نیز از میان برود و جای آن شرک و کفر جایگزین شود، دیگر شفاعتی نصیب او نمی‌شود و درصورتی‌که فرد از ولایت حق خارج شود و مورد غضب حق‌تعالی قرار گیرد، مشمول شفاعت شافعان نخواهند شد. امام خمینی با استناد به روایتی بر نقش سبک شمردن نماز در محروم شدن از شفاعت تاکید کرده است. امام خمینی ریشه محروم شدن از شفاعت را شکست جنود رحمانی از جنود شیطانی و جانشین شدن جنود شیطانی می‌داند که در این صورت شخص به هلاکت دائم می‌افتد و از فیض شفاعت شافعان به‌ویژه شفاعت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محروم خواهد شد. به باور امام خمینی، کسی که امید به شفاعت دارد، باید در این عالم با سعی و کوشش، رابطه خود را با شافعان حفظ کند؛ زیرا اگر بار گناهان او سنگین باشد، ممکن است مشمول شفاعت نشود. امام خمینی بیدارشدن از خواب غفلت و پاک‌سازی روحی از رذایل مختلف و تناسب پیداکردن با اولیای الهی را از اسبابی می‌داند که شخص بدین‌وسیله مشمول شفاعت شافعان قرار می‌گیرد. امام خمینی این سخن را که شفاعت، دخالت‌دادن غیر در شئون خداوند است، ردّ می‌کند و معتقد است شفاعت در حقیقت دعا و درخواست پیامبر و امام از خداوند است که گناه بنده‌ای را ببخشد و خداوند این اذن را به آنان داده است. همچنین امام خمینی این شبهه را که شفاعت منافع اراده ازلی خداوند است و لازمه آن برگشتن خدا از تصمیم خویش است، نمی‌پذیرد و قائل است که خود شفاعت نیز مشمول اراده ازلی خداوند است بنابراین اراده خداوند با شفاعت شافعان تغییری پیدا نمی‌کند. [۱۰]
خمینی، روح الله، کشف الاسرار، ص۷۷-۷۹، تهران، بی‌تا.
[۱۱]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۶، ص۴۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲ - عناوین مرتبطآثار شفاعت (قرآن)، آرزوی شفاعت (قرآن)، اختصاص شفاعت (قرآن)، اذن در شفاعت (قرآن)، اصحاب القریه و شفاعت (قرآن)، امید به شفاعت (قرآن)، درخواست‌کنندگان شفاعت (قرآن)، رد شفاعت (قرآن)، زمینه‌های شفاعت (قرآن)، شرایط شفاعت (قرآن)، شفاعت بت‌ها (قرآن)، شفاعت بی‌اثر (قرآن)، شفاعت در خیر (قرآن)، شفاعت در شر (قرآن)، شفاعت در قیامت (قرآن)، شفاعت‌کنندگان (قرآن)، شفاعت ناپسند (قرآن)، عجز از شفاعت (قرآن)، قانونمندی شفاعت (قرآن)، محرومیت از شفاعت (قرآن)، مشرکان و شفاعت (قرآن)، مشمولان شفاعت (قرآن)، مقام شفاعت (قرآن)، موانع شفاعت (قرآن)، وعده شفاعت (قرآن)، یهود و شفاعت (قرآن). ۳ - پانویس
۴ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۷، ص۳۰۵، برگرفته از مقاله «شفاعت». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |